‘Ik zag nooit schooner plek, als Vianen aan de Lek’.
Deze woorden schreef Simon de Vries in 1910, denkend aan zijn geboortestad Vianen. Al vanaf de middeleeuwen stond Vianen bekend als vrijstad. Een toevluchtsoord voor mensen op de vlucht voor de wet. Een eeuw later is Vianen nog steeds een mooi Hollands stadje aan de Lek.
Rondom de binnenstad zijn nog grote delen van de middeleeuwse verdedigingswerken te zien: de stadsgracht, de stadsmuren en de Lekpoort. Aan het stratenpatroon is sinds de middeleeuwen niets veranderd. Binnen de rechthoekige stadsplattegrond loopt de lange, pleinachtige Voorstraat van de (verdwenen) Landpoort tot de Lekpoort. Smalle straatjes en stegen verbinden de Voorstraat met achterliggende straten.
Voorstraat
Aan de Voorstraat vind je het fortachtige stadhuis, enkele fraaie 16de- en 17de-eeuwse panden en het Stedelijk Museum. Op de bovenverdieping van dit gebouw kwamen ooit de katholieken bijeen in een schuilkerk. Op de begane grond zetelt de VVV waar je het gidsje Door de eeuwen heen, stadswandeling binnen de muren (€ 1,00) kunt kopen. De behulpzame VVV-medewerker geeft me een tip: ‘Loop door het poortje aan het einde van de Molenstraat. Je gaat er gemakkelijk voorbij, maar als je eenmaal door het poortje bent heb je het mooiste zicht op de stad’.
Voordat ik op pad ga breng ik een bezoek aan het museum waar een permanente tentoonstelling over het ontstaan, de opkomst en ontwikkeling van Vianen te zien is. Tot 20 maart zijn er twee aardige exposities te zien: Bodemschatten en De kat van Mondriaan.
Grafmonument
Hendrik van Brederode, bijgenaamd de ‘Grote Geus’, staat versteend voor de Grote Kerk vergezeld door zijn trouwe hond. Dit jaar is het 450 jaar geleden dat tweehonderd Nederlandse edelen een smeekschrift aanboden aan de landvoogdes Margaretha van Parma. Ze vroegen daarin om verlichting van de inquisitiemaatregelen van de Spaanse overheerser. Deze historische gebeurtenis vond plaats op 5 april 1566, onder leiding van Hendrik van Brederode en vormde uiteindelijk de aanzet tot de Tachtigjarige Oorlog. Het jaar 2016 staat in Vianen in het teken van Hendrik van Brederode.
In de kerk trekt het grafmonument van zijn ouders– Reinoud III en Philippote van der Marck – in de Brederodekapel de meeste aandacht. Het praalgraf bestaat uit twee verdiepingen, op de bovenste liggen de overledenen vroom afgebeeld in lange gewaden en met gevouwen handen, op de onderste ligt het vergane lijk dat de vergankelijkheid van het aardse leven verbeeldt. De expositie ‘Grote Kerk, 750 jaar centrum van Vianen’ geeft een overzicht van de bouw, brand, wederopbouw, verval en restauratie van de kerk en de relatie met het geslacht Brederode.
Kasteel Batenburg
Het poortje in de Molenstraat opent inderdaad een andere wereld. Je hebt een mooi zicht op de skyline van Vianen en de middeleeuwse stadsmuur. Tussen de muur en de gracht is ruimte voor een kleine boomgaard. Een idyllisch plekje. Via de Brederodestraat loopt de wandelroute langs de RK-kerk naar het Hofplein. Zoals de naam al aangeeft bevond zich hier het hof van kasteel Batenburg, het verblijf van de machtige heren van Brederode. Het kasteel brandde in 1696 af en alleen de onlangs gerestaureerde Hofpoort herinnert aan deze periode. Via de Lekdijk loopt de wandelroute naar de Lekpoort.
Rond de Lekpoort
Rechts gaat de wandelroute onder de Lekpoort door de stad in, links naar de Buitenstad, de bebouwing buiten de ommuurde stad. De Buitenstad werd nooit ommuurd en had in het verleden dikwijls te lijden van wateroverlast. Nu ligt er een lage kade rond het gebied. Het pontje Vreviat brengt fietsers en wandelaars naar Vreeswijk aan de overzijde van de Lek.
In de 19de eeuw werden grote delen van de stadsmuren en de poorten afgebroken omdat ze een obstakel vormden voor het toenemende verkeer. Alleen de Lekpoort, waarin de stadsgevangenis zat, heeft de sloophamer overleefd.
Via de voorname Langedijk en de Weesdijk loop ik de naar zuidelijke stadsmuur. Via een trap kun je een stukje lopen over de stenen bogen van de stadsmuur. Ook hier is een poortje in de stadsmuur. Vanaf het grasveld heb je een prachtig zicht op de Grote Kerk en het theehuis. Een waardig slot van de wandelroute.
Praktische informatie
VVV Vianen
Voorstraat 97, www.vvv-vianen.nl, open di-vr 10.30-16.30 uur, za-zo 12-16 uur.
Stedelijk Museum
Voorstraat 97, www.stedelijkmuseumvianen.nl, open zie VVV Vianen.
Grote Kerk
Korte Kerkstraat 1, open zie www.grotekerkvianen.nl.
