Het Hofje van Aerden
Uniek: een complete 17e eeuwse collectie in een 18e eeuws hofje
Pieter van Aerden, echtgenoot van de stichteres Maria Ponderus, had liefhebberij in het verzamelen van kunstschilderijen. Door het grote leeftijdverschil (bijna 30 jaar) tussen Maria en Pieter en de hoge leeftijd waarop Maria stierf, (zij overleefde haar man 45 jaar) hangt nu de 17e eeuwse schilderijenverzameling van Pieter van Aerden in een 18e eeuws Hofje. Regelrecht vanuit de huiskamer van de Stichteres werden deze schilderijen in het Hofje opgehangen. Het is uniek in de wereld dat een dergelijke verzameling nu nog steeds bij elkaar is.
O.a. kunt u bij ons genieten van de schilderkunsten van Frans Hals, Hendrick Dubbels, Pieter Claesz, Cornelis de Heem en Gerard ter Borgh.
Naast de schilderijen kunt u bij ons het 18e eeuws Amsterdams miniatuur zilver (etagèrezilver) bewonderen uit een legaat van mevr. B.Th.C. Tukker-Doelman, weduwe van Oud Beherend Regent Mr. A. Tukker.
Het gebouw
In het Hofje Mevrouw van Aerden zijn de Raadszaal en de Trouwzaal van de Gemeente Leerdam gevestigd. De Gemeente huurt deze ruimtes van de Stichting Familie Vrouwenhofje, eigenares van het Hofje.
Het Hofje wordt nog steeds bewoond volgens het testament van de Stichteres door ongehuwde dames van “onbesproken” gedrag en van Protestantse Huize. In het gebouw is de Regentenkamer gevestigd, die gebruikt wordt voor vergaderingen van de Regenten en die tevens fungeert als Museum van de 17e eeuwse schilderijen collectie van Pieter van Aerden. In het gebouw is tevens een aparte ruimte voor het houden en organiseren van cursussen, workshops en vergaderingen.
De nutstuin, een tuin vol vergeten groenten en bijzondere ontdekkingen
Het Hofje heeft een tweetal tuinen; de Binnentuin en de buitentuin (ook wel Nutstuin genoemd). Op de vier grasveldjes van de Franse Binnentuin konden de bewoonsters hun wasgoed laten bleken door de zon.
Nutstuin
De Nutstuin aan de rivier de Linge bevat een boomgaard met fruitbomen, die elkaar opvolgen in het seizoen en notenbomen. In de oorspronkelijk Nutstuin zijn vergeten groenten te bewonderen, zoals de Pastinaak, de Kardoen, geneeskrachtige kruiden maar ook diverse soorten kleinfruit. De Nutstuin bestaat uit de moestuin, de kruidentuin en de boomgaard.
De historie van het hofje van Mevrouw van Aerden
Maria van Aerden-Ponderus
Maria Ponderus werd geboren te Monster bij ’s Gravenhage op 27 januari 1672 als dochter van de chirurgijn Antonius Ponderus en Françoise van Barthem. Op 20 jarige leeftijd huwde zij de bijna 30 jaar oudere weduwnaar Pieter van Aerden, notaris en procureur te Den Haag. Niet alleen overleefde zij haar man 45 jaar maar ook stierven hun twee zonen en dochter vóór haar zonder kleinkinderen na te laten.
Zij besloot een deel van haar aanzienlijk kapitaal te bestemmen voor het oprichten van een Familie Vrouwenhofje voor dames uit haar familie ofwel uit die van haar man. Zij moesten allen van Protestantse huize zijn. Bij haar overlijden op 20 april 1764 op 92 jarige leeftijd bleek de doelgroep voor het Hofje niet meer in Den Haag te wonen maar in Leerdam.
Door de goede banden van de familie met het Huis van Oranje is het Hofje gebouwd mogen worden op de ruïne van het Kasteel van Leerdam, die nog in het bezit was van de erfstadhouder Prins Willem V. De generaties lange goede contacten tussen de Oranjes en de familie lagen hieraan ten grondslag.
Bij testament heeft Maria bepaald dat er bij haar overlijden een stichting moest worden opgericht. Stichting Familie Vrouwenhofje is vanaf 1764 actief en eigenaresse van het Hofje.
Tegenwoordig kan het Hofje niet meer bekostigd worden uit de nalatenschap, maar moet het eigen inkomsten genereren. Het Hofje krijgt geen subsidies. Het Museum draait volledig op vrijwilligers.
Hofje van Mevrouw van Aerden
Het Hofje is volgens testament bestemd voor behoeftige vrouwelijke familieleden van Maria Ponderus of van Pieter van Aerden. Er bestonden immers in de 18e eeuw geen sociale voorzieningen.
Waren er geen arme familieleden dan mochten derden er wonen, mits van Protestantse Huize. Het Hofje is in Leerdam terecht gekomen omdat de meeste familieleden van de stichteres bij haar overlijden inmiddels in Leerdam bleken te wonen en niet in Den Haag.
In de Regentenkamer moest volgens het testament van Maria Ponderus de 17e eeuwse schilderijenverzameling van haar man Pieter van Aerden worden opgehangen.
Kasteel van Leerdam
Het Hofje is gesticht op de ruïnes van het Kasteel van Leerdam. Dit kasteel was een versterkt huis uit de Middeleeuwen. Anna van Egmond, gravin van Buren en gravin van Leerdam bracht dit kasteel in in haar huwelijk met Prins Willem I van Oranje(Willem de Zwijger), zoon van Willem graaf van Nassau en Juliana van Stolberg.
Anna overleed in 1558 op 25 jarige leeftijd. Het kasteel en de graventitels verbleven aan Willem van Oranje. In 1574 werd het kasteel door de Spanjaarden kapotgeschoten en ingenomen. Vervolgens bleef het bijna 2 eeuwen een ruïne, tot het Hofje werd gebouwd van 1770 tot 1772.
Er zijn plannen om de fundamenten van het Kasteel nader te onderzoeken en in verband te brengen met de in 2007 gepubliceerde etsen en schetsen van het kasteel.
Tarieven/openingstijden
Inclusief rondleiding:
Volwassenen: € 7,50 p.p.
Groepen: € 6,50 p.p. (meer dan 10 personen)
Kinderen tot 10 jaar: € 4,00 p.p.
Museumkaart.: niet van toepassing (Wel geven we uit coulance een korting van € 1,00 aan kaarthouders).
Huisgracht 67, 4141 AZ Leerdam
Entree Museum aan de Huisgracht (ingang tuin).
