Hardinxveld-Giessendam, een van de oudste nederzettingen in de Alblasserwaard
Door Bartho Hendriksen
Hardinxveld is een van de oudste nederzettingen in de Alblasserwaard. Het dorp ontstond aan de monding van het veenriviertje de Giessen in de Merwede. Giessendam ontstond later rond een dam in de Giessen. In 1957 werden beide dorpen samengevoegd tot Hardinxveld-Giessendam.
Bij de aanleg van de Betuwelijn in 1997 werd een 7500 jaar oud skelet van een vrouw – die al snel de toepasselijke naam Trijntje kreeg – en een even oude boomstamkano gevonden. In allerijl spoedden archeologen vanuit Leiden zich naar de vindplaats. Uit onderzoek bleek dat Trijntje ongeveer vijftig jaar was toen ze overleed, verschillende kinderen had gekregen en in goede gezondheid verkeerde. Haar tanden waren sterk afgesleten door het eten van ruw voedsel of het met de tanden bewerken van dierenhuiden. Een reconstructie van Trijntje is te zien in het plaatselijke museum De Koperen Knop.
Binnendams
We starten de wandeling in de Peulenstraat. Het opengewerkte witte torentje van de Oude Kerk geeft het strenge kerkgebouw een vriendelijk aanzien.
Boven de ingangsdeur hangt een houten zonnewijzer. Niet ver van de kerk is de brug over het riviertje de Giessen. Hier lag ooit de dam – nu een sluis – waaraan Giessendam zijn naam dankt. Een grenspaal markeert ‘hardinxveld’s eynde’. Op de paal zie je het wapen van de voormalige gemeente Hardinxveld en van degene die de paal destijds liet plaatsen: Adriaan Pompeus van Leijden, heer van Hardinxveld en schepen en raad van Amsterdam (1736-1787).
Via de Damstraat lopen we richting het station en kruisen de spoorlijn Dordrecht-Geldermalsen, beter bekend als de Betuwe- of MerwedeLingelijn. Direct na de spoorwegovergang volgen we Binnendams, het oude klompenpad over de dijk die de achterliggende polder moest beschermen. De boerderijen liggen als een lang lint langs de dijk.
De Koperen Knop
De Koperen Knop is zo´n boerderij die samen met de naastgelegen hoeve op een woonheuvel ligt. De boerderij werd oorspronkelijk gebouwd tussen 1620 en 1650 maar heeft in de loop der tijd tal van verbouwingen ondergaan. De heuvel werd opgeworpen om minder last te hebben van de overstromingen. Het gevaar van een doorbraak kwam destijds van drie kanten: de Giessen, de Merwede en de Diefdijk op de grens van Gelderland en Holland.
Opkamer
De voormalige boerenhofstee biedt onderdak aan een museum waarin je teruggaat in de tijd van voor het samengaan van de beide dorpen. Het voorhuis is ingericht in een 19de-eeuwse stijl met meubilair en gebruiks- en siervoorwerpen die afkomstig zijn uit boerderijen in de Alblasserwaard. De ‘mooie kamer’ met imposante schouw is de trots van de boerderij.
Hier woonde je niet, maar werd ‘gepronkt’ als er hoog bezoek was. Via een mooi beschilderd trappetje met bijbeltaferelen bereik je de opkamer die boven de kelder ligt. Onze gids wijst op de schildering van een engel met ontblote borst. Ze vertelt dat latere bewoners deze wulpse engel lieten overschilderen met een kuisere uitvoering, maar dat bij de restauratie van de boerderij de oorspronkelijke schildering weer ongedeerd tevoorschijn kwam. Op de zolderverdieping is het Betuwepaviljoen waar de levensechte reconstructie van Trijntje te zien is. Op het erf is een theehuisje met terras, een smederij en een hoepelmakerij.
Daarachter het landschap van toen: grienden met allerlei soorten wilgenhouten en een boomgaard met vergeten appel- en perensoorten.
Van Trijntje naar Trijntje
We krijgen van onze gids de wandeling Van Trijntje naar Trijntje mee. Het is een leuke wandeling door de polder langs de Tiendwegmolen, een wipwatermolen uit 1906 en de vindplaats van Trijntje. Vanaf het bankje bij het informatiepaneel heb je een weids zicht over de polder. De rust wordt van tijd tot tijd doorbroken door een lange goederentrein die over de Betuweroute op weg naar Europoort of Duitsland dendert.
Teruggekomen bij het museum is het tijd voor een kopje thee met een knopje, een chocolaatje in de vorm van de koperen knop die de statiedeur in het midden van de voorgevel siert. De deur werd alleen geopend bij ´trouw en rouw´.
Praktische informatie
Museum De Koperen Knop
Binnendams 6
Hardinxveld-Giessendam, www.koperenknop.nl
di-vr 13-17 uur, za 11-17 uur.
