Buitenplaats natuurlijke trekpleister omwonenden en toerist: “Huidige beheerders hebben meer passie dan Rolex”

Tijdens Open Monumentendag op 14 en 15 september zijn veel kastelen en buitenplaatsen van de leden van de Vereniging van Particuliere Historische Buitenplaatsen (VPHB) geopend voor publiek. In de provincie Utrecht zijn Buitenplaats Vreedenhorst (Vreeland), De historische tuin van Kasteel Rhijnestein (Cothen), Landgoed Prattenburg (Rhenen) en Slot Zuylen (Oud-Zuilen) voor publiek toegankelijk. Eigenaren en bewoners geven op deze dag geïnteresseerden de gelegenheid om tuinen en soms ook het hoofdgebouw of bijgebouwen (rood monument) te bewonderen. Kastelen en buitenplaatsen zijn nauw verbonden met de lokale samenleving; in cultuur, natuur, geschiedenis en rituelen. Hier worden de natuur en cultuurhistorische geschiedenis beheerd en bewaard en zijn ze een trekpleister voor de omgeving. Op Open Monumentendag zijn omwonenden en bezoekers welkom in de bijzondere leefwereld van de buitenplaatsen.

Rik Wagemans, bestuurslid VPHB: “Eigenaren van kastelen en buitenplaatsen vervulden een centrale en vaak cruciale rol binnen een gemeenschap. Van oudsher is hun rol die van werkgever, maar de bijbehorende landgoederen vormen ook een belangrijk deel van onze natuur en zijn van groot belang voor de recreatie. Huidige eigenaren realiseren zich dat historische buitenplaatsen ook in deze tijd van groot belang zijn voor de aantrekkelijkheid en identiteit van vele streken in ons land. Het beheer van de buitenplaats is in veel gevallen in handen van de eigenaar of bewoner. Vrijwilligers spelen vaak een onmisbare rol om het cultuurhistorisch erfgoed te helpen onderhouden en toegankelijk te maken voor het publiek. De buitenplaatsen vormen een lint van biotopen maar het beheer is een complexe werkelijkheid geworden. Het beheer is meer passie dan Rolex. Met andere woorden: we zijn eerder aan de cultuurhistorische waarde van de buitenplaats verknocht dan aan uiterlijke schijn of materieel. ”

Erfgoed van verbindingen

Het overkoepelend thema van the European Heritage Days (EHD) is dit jaar ‘Erfgoed van routes, netwerken en verbindingen’. Een karakteristiek thema voor de particulier beheerde buitenplaats in Nederland. Met de vele kilometers aan wandel- en fietspaden zijn de buitenplaatsen een attractie voor omwonenden en toeristen. Buitenplaatsen vormen een verbindende groene omgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten. De aangelegde en vaak goed onderhouden tuinen en parken hebben een positieve invloed op de gesteldheid van de mens.

Rood en groen monument

Een buitenplaats bestaat uit een kasteel of monumentaal landhuis met bijgebouwen (rood monument) gelegen in een parkachtige aanleg met tuinen, lanen en waterpartijen (groen monument). Bij een historische buitenplaats zijn zowel het rood als het groen monument beschermd als rijksmonument. De eigenaar heeft de wettelijke plicht om goed onderhoud te plegen maar kan daarbij wel gebruik maken van rijkssubsidies. Als de buitenplaats en bijbehorend landgoed gerangschikt is onder de Natuurschoonwet (NSW) betaalt de eigenaar minder belasting. Voorwaarden die hieraan verbonden zijn, zijn onder meer de instandhouding van het landgoed op lange termijn en openstelling voor wandelaars en/of fietsers. Dankzij deze regelingen is er relatief veel behouden gebleven en zijn de meeste landgoederen toegankelijk voor publiek.

Op de foto staat Landgoed Prattenburg in Rhenen.