Cultuurstad Wijk bij Duurstede
Door Bartho Hendriksen
Wijk bij Duurstede ligt aan de splitsing van de Kromme Rijn en de Lek. De stad kent een lange geschiedenis: van Dorestad tot Wijk (bij Duurstede), van bloeiende handelsstad tot bisschopsstad en van vestingstadje tot forensenstad. Wijk, zoals de inwoners zelf zeggen, heeft nog steeds het karakter van een stadje met een kasteel, grachten, smalle straatjes, een kerk en historische panden. Elke woensdag wordt er markt gehouden op het marktplein aan de voet van de kerk. Eenmaal per maand staat het stadje tijdens het Cultureel Rondje in het teken van kunst en cultuur.
Dit jaar viert Wijk dat Bonifatius dertienhonderd jaar geleden in Dorestad voet aan wal zette. Met een geopende Bijbel in de hand staat deze Angelsaksische missionaris afgebeeld op het monument dat in de buitenmuur van de Grote Kerk is gemetseld. Voordat hij in 754 in Dokkum werd vermoord, zou hij zijn stempel drukken op de geschiedenis van Nederland. In Museum Dorestad is vanaf 18 juni een expositie te zien die gewijd is aan Bonifatius in Dorestad.
Hoger dan de Domtoren
De enthousiaste medewerkster overhandigt ons, als we het gidsje Wandeling door de historische binnenstad (€2,50) afhalen in het VVV-kantoor, een handvol folders over de vele culturele en zomeractiviteiten die in Wijk worden georganiseerd, zoals beeldentuin & galerie Kunst aan de Lek, beeldentuin De Pruimengaard en rozenbotteltuin De Put.
Rond de Markt, het middeleeuwse hart van de stad, liggen het stadhuis, de kerk, winkels en herbergen met lommerrijke terrassen. De Grote Kerk is de moeite waard om even binnen te lopen. David van Bourgondië, bisschop van Utrecht, gaf in 1486 de opdracht tot de bouw van de huidige toren naast het bestaande kerkje. De toren die hoger had moeten worden dan de Utrechtse Domtoren bleef door geldgebrek steken op 42 in plaats van meer dan 112 meter. Vanbinnen maakt de kerk een ruime indruk.
De Peperstraat is met zijn kleine nostalgische winkels en galeries het leukste winkelstraatje. De vele galeries en culturele instellingen zijn tijdens het Cultureel Rondje, dat iedere eerste zondag van de maand wordt georganiseerd, geopend. Na dertig jaar is deze culturele activiteit nog steeds springlevend.
‘De molen van Ruisdael’
De wandeling leidt naar de Lek. De zware walmuur – deels stadsmuur, deels waterkering – ontneemt de stad het zicht op de rivier. De Waterpoort, de doorgang in de muur, wordt bij hoge waterstanden afgesloten met een elektrisch bediende schuifdeur. Vroeger gebeurde de afsluiting met schotbalken. Tegen de muur staan enkele peilschalen met waterrecords uit het verleden: het jaar 1989 + 8,73 m ten opzichte van NAP is de recordhouder. De Molen Rijn en Lek werd in 1659 gebouwd boven op de middeleeuwse Leuterpoort. Door deze unieke ligging bepaalt de molen vooral aan de rivierzijde in sterke mate het beeld van Wijk bij Duurstede. De molen is wereldberoemd door een misverstand. Vroeger werd de molen ten onrechte beschouwd als de ‘molen van Ruisdael’. Jacob van Ruisdael schilderde rond 1660 een andere molen. Deze molen is afgebroken, alleen het voetstuk is nog te zien. Het schilderij hangt in het Rijksmuseum in Amsterdam. Aan de voet van de molen is een klein terras ingericht. In het plaveisel zie je vrolijke tegels met afbeeldingen naar het schilderij van Ruisdael. Als je deze volgt kom je bij de fundamenten van de oorspronkelijke molen.
Kasteel Duurstede
De Dijkstraat en Langs de Wal horen tot de fotogeniekste straatjes van Wijk. Vrolijk bloeiende planten tegen de gevels geven de witte huizen en huisjes net iets extra’s. Via een poort ter hoogte van de Muntstraat loop je het kasteelpark binnen. Tussen het gebladerte zie je de twee markante torens: de vierkante en de ronde. Bisschop David van Bourgondië, die om veiligheidsredenen vanuit Utrecht naar Wijk was gevlucht, liet het plaatselijke 13de-eeuwse kasteel met vierkante verdedigingstoren versterken met een poortgebouw en verdedigingswerken waarvan de ronde Bourgondische toren bewaard is gebleven.
De Mazijk
In Museum Dorestad herleeft de geschiedenis van de inwoners van de oude handelsplaats Dorestad aan de hand van voorwerpen die in Wijk gevonden zijn. Dan wacht nog een kleine verrassing: de Mazijk, een verstild stukje Wijk. De Mazijk is een lange, rechte, monumentale lindelaan met achter de muren moestuinen, fruitbomen en speelweides. Het straatje was oorspronkelijk een deel van de eerste stadsgracht van Wijk. Bij de stadsuitbreiding tussen 1440 en 1450 kwam de gracht binnen de stad te liggen. Bisschop David van Bourgondië liet zich graag per boot van zijn kasteel naar zijn kerk over het grachtje vervoeren. Nadat de gracht werd gedempt, bleef de Mazijk onbebouwd.
Weer terug op de Markt lonken de terrassen, een mooie afsluiting van een ‘verstilde schoonheid te voet’.
VVV Wijk bij Duurstede, Markt 24, 0343 575955, www.wijkbijduurstede.nl
